Suomelas-ugrilazien sugurahvahien VIII Muailman Kongresan uuzi aigu on 16.–18. kezäkuudu 2021. Ynnällisty vuottu myöhembi planuittuu. Karjalastu sinne pidäy vallita viizitostu hengie.
COVID-19 ozutti sen vuottamattoman hiän. Suuri vietto keskustui ynnällizekse vuvvekse. Vieton piendykohtu on endine. Se on Estounii, Tartun linnu, Kanzallizen muzein ylen ravei taloi. Kongressua varustajat rahvas – nevvostokomitietan rahvas – kerävyttih zooman kauti yhteh pakkaskuun jälgimäzin päivin da hyväksyttih tulien Kongresan regluamentu. Nevvostokomitietan toimistotilannu on Suomi-Ven’a-seuru, Helsinkin linnu. Nevvostokomitietan paginanvedäjänny on meijän karjalaine inehmine Tatjana Klejerova. Sih kuulutah kahtenkymmenen kahten suomelas-ugrilazen rahvahan edustajua, kuduat hommatah omien delegatsieloin yhtyndiä Kongressah. Karjalazien puoles on kaksi: Tatjana Klejerova da minä, Natalja Antonova.
Ezmäzikse, midä uuttu pandih regluamentah rodih se, ku heimorahvahien kongressoi nygöi voibi pidiä loittuopäi, ku ollou midä tärgiedy vigua täh. Enne mostu ei suannuh pidiä, eigo sidä suannuh ni smiettie. Heimorahvahien kerävyndy da kodvazen olendu yhtes, elävälleh merkičči äijän midä, täs čotas – toine toizen kannatandu, neroloin jaguandu, autandu da yhtevyksen hengispyzyndy.
Estontsoin edustajan Tõnu Seilenthalin sanoin mugah, pakkaskuus kezäkuussah onnuako äijiä ei muutu da Kongressu tulou pidiä internetan kauti. Koronan uvvet štammat jo täytty vägie matkatah Jevroupas, rajoin avuandua ei sua usko.
– Toinah tulou luadie nenga, ku myö, estontsat, kerävymmö Kanzallizeh muzeih vai omal delegatsiel. Toivommo, ku erähät rahvas piästetäh tänne. Ket ei piästä, kerätäh delegatsiet yhteh kohtah omal eländymual da yhtytäh internetači. Kongresan platformoikse myö valličemmo Worksup da zoom. Myö palkuammo parahan fi rman, ku Kongresan ruado internetači sujus hyvin, saneli Tõnu Seilenthal.
Tulien Kongresan teemannu on Kul’tuurine ymbäristö – omaničentundo da kieli. Tavan mugah roitah plenuarizet istundot da teemuozastoloin paginat. Deleguattua rodieu kaksisadua viizitostu hengie. Niilöin piäle – kaččojat, kuundelijat da kunnivogost’at.
Karjalazil tulou vallita viizitostu hengie. Täh luguh kuulutah kolmen kohtan karjalazet: Karjalan tazavallan, Tverin alovehen da Suomen. Ezmäi pidäy vie keskenäh sobie, kui äijy kudamahgi aloveheh kuuluu. Tatjana Klejerovan sanoin mugah, Karjalazien IX Kerähmön vallittuloin nevvosto valliččou deleguatat kevättalven aigah Karjalan tazavallan puolespäi.
– Meil pidäy vallita tiedäjät da maltajat rahvas, ket piettäs tolkukkahat paginat, ližäi Tatjana Sem’onovna. Kongresale on luajittu oma sivu internetas www.tartu2021fu.ee. Sie jo ammui nävytäh programman projektu da ruado-ozastoloin teemat. Estontsat pietäh ylen tärgienny varman tiijon andamistu mierole, semmite nygöi, pandemien ololois.
Kongresan ozastot:
Perindön mugah, Kongresan aigah pietäh plenuarizet istundot da nelli ozastuo. Ozastoloin teemat tuliekse Kongresakse on uvvistettu, programmas ollah paneelipaginatgi.
Enzimäine ozasto: Kanzallizen yhteiskunnan toimindu suomelas-ugrilazien kielien säilytändäs. Täs aijankohtazet paginat sih nähte, kui opastetah kielih nygözel aijal, muttuine on perehien da vahnembien rouli täs, ozutetah, mittumat ollah hyvät ezimerkit.
Toine ozasto: Suomelas-ugrilaine kul’tuuru – vahnaspäi uudeh. Täs meinatah paista sih niškoi, kulleh kehittyy linnalaine kul’tuuru da kul’tuurizet brendat, kui da midä muuttuju luondo andau tiediä kul’tuurale da rahvahien muailmannägemykseh, kui vois uvvistua rahvahallizet ruutat, mittumannu nägöy perindöllisty kul’tuurua kazvai polvi.
Kolmas ozasto: Suomelas-ugrilazet rahvahat muuttujan ilmaston da ymbäristön ololois. Täs paistah sit, kui ylen terväh muuttuju ilmasto vaikuttau rahvahien elontoimindah, heijän ruadoloih, eländykohtih da tervehyöh.
Nelläs ozasto: Joukkoviestimet. Täs šeikuijah sidä, kui ruatah perindöllizet joukkoviestimet – lehtet, raadivot da TV:t, da uvvet – internetlehtet, blougat, sotsiuallizet verkot. Uvvet tehnolougiet kehitetäh kielii da ližätäh resursoi.
Teksti: Natalja Antonova, Oma Mua 10.2.2021
Foto: Estounielaine taidoilii Pieter Laurits uvvisti Kongresan merkin koronahiän tulduu da vieton hätkestyttyy. Nygöi täs ollah puusyöjän hovut da Vienanmeren kallivopiirustukset. Pitkät ijät da yhtehine kul’tuurine pohju pietäh heimorahvastu yhtes hädih kaččomata.
