Amuužes aigas d’oga kyläs, d’oga hierus ainoz pidettih omid pruaznikkoid, kudamin aigah rahvaz kävydih ad’voih toine toižile, omad gost’ad tuldih heile toižis kylispiä. Se oli ylen hyvä rahvahanperimuz. I nygyy ylen äijäl tahtoižimme, gu se perimuz säilyiš da eläiš.
Lyydilaižed eletäh Kard’alan Tazavaldan Priäžan, Anuksen, Kompohd’an da Äänižen piiriš. Vuodel 2021 myö yhtes Sergei Minvalejevanke olimme keradomatkas lyydiläižiid kyliid myöti, i siga keräžimme paginmaterjalad, daigi etnograafišt materjalad rahvahan pruaznikkoih nähte.
Kaksi vuotte tagaperin Oma mua -lehtes oli d’o piästetty ilmah Lyydilaine kuulugu-2022-kird’utuz (kč. Paušin Šan’uu. Gostih lyydilaižilluo: lyydilaine kuulugu-2022 // Oma Mua. № 49 (1589), 2021. S. 8). Täl kierdal ozutamme teile tämän vuoden uudistetun Lyydilaine kuulugu-2024. Kai sananpolved kard’alan kielen lyydin piäpaginluadul oldih otettu “Karjalaizet sananpolvet da sananpiät” (2011) da “Priäžan lyydilaižed sananpolved” (2012) kniigoišpiä.
Tervheks tulda ad’voih lyydilaiželluo!
Talven kuud
Pakažkuu
Talven selgy on pitky (Priäže)
14. pakažkuud Vahne Uuz’ vuoz’: Lidžmi (Priäžan piiri)
29. pakažkuud Tal’v-Pedru: Laht (nygyy Pyhärv, Priäžan piiri)
Tuhukuu
Päivöi pastau – huomei jo rastau (Hal’därv)
12. tuhukuud Iivananpäiv: Pyhäniem, Huot’niemi (Kompohd’an piiri); Lidžmi (Priäžan piiri)
15. tuhukuud – Srietind: Mecuoiniem (nygyy Kujärv, Anuksen piiri)
Tal’vkuu
Dyrgi (9.12) sildan kel, Miikul (19.12) nuagloin kel (Priäže)
9. tal’vkuud Sygyz’-Dyrgi: Dyrkänmägi, Koikkar (Kompohd’an piiri)
17. tal’vkuud Varvuoinpäiv: Homselg (Kompohd’an piiri)
19. tal’vkuud Sygyz’-Miikul: Novikuo (nygyy Kujärv, Anuksen piiri); Luodehkylä (Kendärv, Kompohd’an piiri).
Keväden kuud
Keväz’kuu
Martal d’o hod’ kanal vetty ei pie kandua (Pyhärv)
Martal vie varzan vaččah kylmiäy (Priäže)
Sulakuu
Kevätpäive kaheksal hebol ajau (Pelduoine)
25. sulakuud D’umaldomanpäiv: Syrd’ (nygyy Pyhärv, Priäžan piiri)
Keväz. Kujärv. Kuva: Aleksandra Rodionova
Orazkuu
Kevät kuččuu adrad peldole kyndämäh, lindud laulamah (Mundärven Laht)
6. orazkuud Keväz’-Dyrgi: Dyrkänmägi, Koikkar, Hal’därv (Kompohd’an piiri)
22. orazkuud Keväz’-Miikul: Novikuo (nygyy Kujärv, Anuksen piiri); Čarniemi (nygyy Pyhärv, Čarniemen uuličče, Priäžan piiri); Liidečura (nygyy Kendärv, Kompohd’an piiri)
Kezan kuud
Kezakuu
Kakse kaunište kezäl: lehtes puus da heine muas (Pelduione)
13. kezakuud Voznesend’: Kukuoiniem (nygyy Kujärv, Anuksen piiri); Tiudii (Kompohd’an piiri)
23. kezakuud Stroič: Kendärv, Pyhäniem, Suar’ (Kompohd’an piiri)
24. kezakuud Duuhanpäiv: S’ola (nygyy Kujärv, Anuksen piiri)
Heinkuu
Kezäl yösijaz eluo ei makseta: voibi kuuzen d’uurel kučerdua (Priäže)
7. heinkuud Iivananpäiv: Syrd’ (nygyy Kujärv, Anuksen piiri); Deššu (Kompohd’an piiri); Siidniemi (nygyy Simaništo, Siidniemen uuličče, Priäžan piiri)
9. heinkuud Tiifinskuo: Paloniem (Anuksen piiri)
12. heinkuud Pedrunpäiv: Laht (nygyy Pyhärv), Siidniemi (nygyy Simaništo, Siidniemen uuličče) (Priäžan piiri); Suar’ (Kompohd’an piiri)
14. heinkuud Kuz’moi da Dimjoi: Dyrkänmägi (Kompohd’an piiri)
21.7. heinkuud Kazanskuu: D’ogensuu (nygyy Kujärv, Anuksen piiri)
26.7. heinkuud Il’l’an piätnič: Mecuoiniem (nygyy Kujärv, Anuksen piiri)
Keza. Lidžmi. Kuva: Nikita Paršin
Elokuu
Vie on hanhi merez da tuuli suvez (Priäže)
2. elokuud Il’l’anpäiv: Pyhärv, Čarniemi (nygyy Pyhärv, Čarniemen uuličče) (Priäžan piiri); Tuošla (Anuksen piiri); Suunusuu, Mundärv (Kompohd’an piiri); Nuamoil (Änižen piiri)
14. elokuud Makovei: Suar’ (Kompohd’an piiri)
19. elokuud Spuasanpäiv : Priäže (Priäžan piiri); Koikkar (Kompohd’an piiri)
28. elokuud Emaganpäiv: Hidniem (nygyy Kujärv, Anuksen piiri); Pyhäniem, Pälärv, Homselg (Kompohd’an piiri)
31. elokuud Frolanpäiv: Kukuoiniem (nygyy Kujärv, Anuksen piiri); Pyhäniem (Kompohd’an piiri)
Sygyzen kuud
Sygyz’kuu
D’oga vil’l’u omal aigal suolistuu (Pyhärv)
11. sygyz’kuud Kuiv-Iivan: Tiudii (Kompohd’an piiri)
27. sygyz’kuud Sviižoi: Agveh (nygyy Kujärv, Anuksen piiri); Lidžmi (Präžan piiri)
Ligakuu
Sygyzel lindud lentäy alahakkali – aigaine talvi lienou (Hal’därv)
14. ligakuud Pokrou: Priäže, Pyhärv (Priäžan piiri)
Sygyz’. Priäže. Kuva: Natalia Melojeva
Kyl’mkuu
Pitknenä čakk sygyzel lähtöy regel, a kevädel tulou suksil (Hal’därv)
1.(4.) kyl’mkuud Kegri: D’ogensuu (nygyy Kujärv, Anuksen piiri)
8. kyl’mkuud Mitrijanpäiv: Yliči (nygyy Kujärv, Anuksen piiri); Vornovankylä (Kompohd’an piiri)
14. kyl’mkuud Kuz’moi da Dimjoi: Dyrkänmägi (Kompohd’an piiri)
Teksti: Paušin Šan’uu, Petrouskoi, Oma Mua 17.1.2024
Piäkuva: ”Talv. Kuujärv.” Nadežda Kovalčuk
