Kuuntele artikkeli luettuna:
Tämän kešän äkiet ilmat, järveššä issunnat-kylvennät ta lomaniekan levähännät tai mieliruavot aletah olla jo männyttä. Lomalta myöššyntäaika ta työritmah totutteliutumini, neki hil’l’akkaiseh eissytäh ta ruato joutuu.
Kielityötä ruatuas’s’a myötähäš tulou pyöritellä erimoista šanua, tutkie niijen merkitykšie ta käyttyö. No ottakka vaikka tuo karjalan myöštyö-verbi, kumpani merkiččöy jälelläh kiäntymistä tahi jälelläh tulomista (šuomenkielisenä vaštinehena olis ‘palata’). Myöššytäh kotih minnih matan jälkeh tahi kešäloman loputtuo myö kaikin myöššymmä ruatoh. Venehtä tai muutaki kulkun’euvuo voipi myöštyä tahi myöššyttyä ‘huovata, peruuttaa’. Parkkipaikalla parkuinta ei aina tapahu, kun ei auton myöššyttämini eistyne. Myöššetäh=myöššytetäh ni kaupat tahi pakinat, šuomekšihan šemmoset ‘perutaan’.
Erikoiset ollah vienankarjalašša -liutu/-liyty –suffiksin avulla muovoššetut verbit. Koira juošša myöšteliytyy, konša še ielläh ta jälellähki mänöy. Kun ollet älviskö, šemmoni unahtelija havuhattu, ni myöšteliyvyt kaččomah; ollouko valot šammutettu koissa tahi eikö še ulko-ovi hot’a tuaš ole jiänyn šalpuamatta.
Kieli kehittyy šilloin, kun šillä on käyttyö. Toičči pitäy olla rohkie leventämäh šanojen merkitykšie taikka kekšie uuttaki šanua. Näin kieli uuvvistuu ta eläy nykyajašša, šiinä missä ni myö kielenpakasijat elyä elmetämmä.
Alahampana on erähie myöššyntä / myöššytäntä –teemah liittyjie šanoja ta virkkehie, kumpasie voit käyttyä jokapäiväseššä elokšešša.
Myöštyö: Konša šie myöššyt kotih? – Milloin palaat kotiin?
Myöššyntä=myöštymini: Miän myöštymini teräväh joutu. – Palaamisemme sujui nopeasti.
Myöštyä=myöššyttyä: Myöššätkö=myöššytätkö venehtä rannašta? – Huopaatko veneen rannasta? Mie opašteliuvun myöštämäh=myöššyttämäh autuo. – Minä opettelen auton peruuttamista. Kerähmö myöššettih. – Kokous peruttiin.
Myöššyttyä: Kyllä hiän kehtuauki šoutua ta myöššyttyä! – Kyllä hän viitsiikin soutaa ja huovata!
Pitäy myöššyttyä häntä kotih. – Täytyy kutsua hänet takaisin kotiin.
Myöššäntä=myöššytäntä: Kerähmön myöššäntäh on vaikuttan koronatilanneh. – Kokouksen peruumiseen on vaikuttanut koronatilanne. Kaupan myöššytäntyä piti makšua. – Kaupan purkaamisesta piti maksaa.
Myöššyttämisilläh: Mouttoriveneh matkuau myöššyttämisilläh. – Moottorivene kulkee takaperin.
Myöštäytyö: Myöštäytykö še konsertti? – Peruuntuiko konsertti?
Myöštymätöin: Tämä on onnakko myöštymätöin piätöš? – Tämä on näköään peruuttamaton päätös?
Ta nyt jäin miettimäh, jotta šuauko šitä kirjua myöššyttyä ‘palauttaa’ kirjaštoh? Onnakko ei… Šitähän karjalakši otetah laihinah kirjaštošta ta viijäh šinne jälelläh. Kielisakonua ei himota ei ni šua rikkuo, ta kyllä täššä asiešša voijah rajatki tulla vaštah. Ka ylen himottais, jotta karjalan kieli myöštyis perehih. Ta myöššyttämällä šitä kačo jo pitäy myöššyttyä.
Kuva: Hämehikki on myöštyn kutomah verkkuoh.