Lapšienohjelmat taritah šaamenkielisillä lapšilla omankielistä kačottavua ta kuunneltavua, mi voipi lujentua kielitaituo ta identiteettie.

Šuomen enšimmäistä kokonah šaamenkielistä lapšienohjelmua on nyt luajittu 10 vuotta kolmella šaamen kielellä. Enšin programmua luajittih nellä vuotta pohjoisšaamekši. Vuotena 2011 mukah piäštih vielä šuuremmašša hiäššä olijat inarin- ta koltanšaame.

Šiih palah Yle rupesi luatimah ohjelmie yksin, kun yhteisruato Ruočin SVT:n kera loppu. Niistä ajoista šuaten on luajittu šiinä programmua 200.

Unna Junná kertou šaamelaislapšien muailmašta lapšien omalla kielellä. Teemua on kaikenluatuista: laululoista ta leikkilöistä alkuan šaamelaisih elukkastarinoih ta Šaamenmuan luontuo kuvuajih juttuloih šuaten.

Enämpäisen idejua kuin aikua

Tuottaja Heli Huovinen on šuanun aštuo šamasen kymmenvuotisen taipalen lapšienohjelman kera. Huovinen ruato enšin programman vetäjänä, myöhempäh tuottajana.

Idejua ohjelman kehittämiseh löytyy äijän, ka resurssien puuteh rajottau luatimista, kuin ni kymmenen vuotta takaperin.

– Positiivisena šeikkana voit pityä šitä, jotta idejua on enämpäisen mitä aikua niitä spruavie. Myö luajimma ohjelmua kolmella kielellä, ta jokahisella kielellä pitäis kaikičči šuaha lisyä lašta matkahaš, Huovinen kertou.

Pätöy opaššušmaterijaliksi

Inarinšaamenkielisen enšimmäisen luokan opaštaja Minna Lampinen rikeneh kaččou Unna Junná -programmua opaštujieh kera. Hänellä on tapana luatie ohjelmah liittyjie harjotukšie ta näilläh hiän käyttäy šitä opaššušmaterijalina. Toičči uušie šanoja pitäy tarkistua šanakirjašta.

– Hyö toko kyšytäh, kun minih šana on tuntomatoin. Kačomma šen šanakirjašta ta näin šanat paremmin painutah mieleh, šanelou Lampinen.

Tällä tavoin Unna Junná ruatau kielenelvytyštyötä.

Lampisen mukah Unna Junná on tärkie hänen opaššettavillah ta šuurena as’s’ana hiän pitäy šitä, jotta programma on kolmella kielellä.

Juštih nyt oppilahien mielehini ohjelma on Hitruus Ruu ja skihpárat elikkä Hauska Ruu ja kaverit (karj. Vesselä Ruu ta tovarissat), kumpasešša piäroolissa telmetäh koiranpenikät.

Kaikilla ei voija tarita ohjelmie, hoš ni himottais

Unna Junná on tarkotettu 3–7-vuotisie lapšija varoin. Täh palah vanhemmilla lapšilla ei voija tarita programmua ruatoresurssien puuttehen vuokši, pahottelou tuottaja Heli Huovinen. Tarvehta kyllä olis.

– Šuuri joukko šaamenkielisie lapšie ta nuorie jiäy ohjelmitta, vaikka juuri heitä pitäis tukie kielitaijon ta identiteetin rakentamisešša, Huovinen šanou.

Männysinä vuosina Unna Junná -programmua on oltu luatimašša monet oša-aikaset ruatajat. Täh palah ohjelman šyntymiseštä vaššatah Huovisen lisäkši kuvuaja-leikkuaja Anne Seipiharju, toimittaja Irene Länsman ta tuotantokoordinattori Ida Pirttijärvi.

– Vaikka mitä pitäy mahtua ruatua ta kaiken aikua opašteliuvumma luatimah uutta. Šamalla on tunto, jotta ruamma toveštah tärkietä työtä, iloil’ou Huovinen.

Programman vetäjinä parahallah ruatah pohjoisšaamekši Marianne Ketola, inarinšaamekši Essi Morottaja ta koltanšaamekši Anna Lumikivi.

Unna Junná Yle Areenassa ta Yle TV1:llä enšimmäisarkiloin 8.35.

Kiäntän vienankarjalakši: Olga Karlova
Lähteh: https://yle.fi/uutiset/3-11810849