Karjalazien IX kerähmön aigah jo paistih karjalan rahvahan vähenendiä, oldih vajai varmat, ku uuzi rahvahanlugu ozuttau meigävellie ual 50 000 hengie. Yhtelläh kahtukerdastu vähenendiä ei maltettu vuottua.
Kerähmön vallittuloin nevvostoh kuulujien šokku on alevumas, päivylistal nouzou mostu kyzymysty kui suaha uuttu tugie valdivolpäi karjalazih nähte.
Ven’al on voimas zakon vähäluguzien kandurahvahien taguksih nähte. On olemas federualline programmu, kudai rahoittau, sanommo, sotsiualizien taloloin nostandua kandurahvahan eländykohtas, libo tugou rahvahan tervehytty, opastundua, kieldy da kul’tuurua, kannattau perindöllisty eländiä.
Nevvostolazien kerävyndän piätös on allata ruveta puuttumah vähäluguzien kandurahvahien luvetteloh. “Se on ynnälline aigua kestäi proceduuru. Se, ku karjalastu rodiihes vähembi 50 000 hengie, ei merkiče kerras sidä, ku puutummo sih luvetteloh avtomuattizesti, ičepäiviidäh. Täs on äijy hommua”, tovistetah paginanvedäi Raisa Samodajeva da nevvoston sekretari Svetlana Jalovicina. Enzimäi pidäy olla kiändymykset karjalazien yhteskunnallizien yhtistyksien puoles paikkukunnallizile valloile, sit paikallizet vallat kiännytäh tazavallan valloin puoleh, sit äski Karjalan halličus kiändyy Moskovah. Kerähmön nevvostolazet piätettih työnyttiä kiändymizet valloin puoleh kylis da samanaigazesti kirjuttua kirjaine Karjalan piämiehele Artur Parfenčikovale, ku häi olis tiijonkandaine nämmis dielolois da auttas eistyö edehpäi. Vepsäläzet kuulutah vähäluguzien kandurahvahien luvetteloh vuvves 2000 algajen. Heil sinne puuttujes kesti läs kymmene vuottu aigua.
Varmah syvembäl täs ruvetah pagizemah karjalan rahvahan ies tuliel karjalazien kerähmöl, kudai pietäh vuvvel 2024. Se rodieu karjalazile kymmenes, vuozipäivykerähmön piendykohtakse ennepäizien pluanoin mugai rodieu Petroskoi.
Vähäluguzet kandurahvas
Federualline zakon, kudai andau valdivollizet tagukset Ven’an vähäluguzile kandurahvahile, toimiu vuvves 1999 algajen. Vähäluguzekse voijah puuttuo net rahvahat, kudamat jatketah eländiä omien ezi-ižien perindöllizil mualoil, kudamat säilytetäh perindöllisty elaigutabua, ruandoi da kudamien yhtehine miäry Ven’an mual on vähembi 50 000 hengie. Täkse vuottu Ven’an Federatsien vähäluguzien kandurahvahien listoil on 47 kanzua. Karjalan tazavallan kandurahvahis sinne kuulutah vai vepsäläzet.
Statistiekan tiijot kaheksantostu vuvven aigah
Vuozi 2002:
Kogo Ven’an mual: 93 344
Karjalan tasavallas: 65 651
Vuozi 2010:
Kogo Ven’an mual: 60 815
Karjalan tasavallas: 45 570
Vuozi 2020:
Kogo Ven’an mual: 32 422
Karjalan tasavallas: 25 901
Vuvven 2020 rahvahanluvun tuloksien mugah, Karjalan tazavallas eläjät karjalazet nimitettih omua iččie: ”karjalazet”, ”livviköt”, ”lyydiköt”, ”voulogdan karjalazet”, ”pomorin karjalazet”.
Teksti: Natalja Antonova, Oma Mua 9.3.2023
Kuva: Margarita Kemppainen
